mapa ve sapan PerİyoDİk Kontrol ve Uygunluk Hİzmetİ

MAPA VE SAPAN PERİYODİK KONTROLLERİ NELERDİR:

Mapa, sapan, kanca, halat, zincir ve benzeri kaldırma yardımcı ekipmanları,
yük kaldırma operasyonlarında vinç, forklift, portal vinç veya kaldırma platformlarıyla birlikte kullanılan, yükün güvenli şekilde taşınmasını sağlayan aparatlardır.
Bu ekipmanlar, taşıma zincirinin en kritik elemanları arasında yer alır ve herhangi bir deformasyon veya aşınma, yük düşmesi ve ölümcül kazalarla sonuçlanabilir.

Bu nedenle mapa ve sapanların periyodik kontrollerinin düzenli yapılması, hem yasal bir zorunluluk hem de iş güvenliği açısından vazgeçilmezdir.

YASAL DAYANAK:

Mapa ve sapanların kontrolleri,
“İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”
(Resmî Gazete: 25 Nisan 2013, Sayı: 28628) kapsamında zorunludur.

Yönetmeliğe göre:

• Kaldırma aksesuarları (mapa, sapan, zincir, kanca, halat vb.) yılda en az bir kez periyodik kontrole tabi tutulmalıdır.

• Kontroller yalnızca makine mühendisi, mekatronik mühendisi veya TS EN ISO/IEC 17020 standardına göre akredite A Tipi Muayene Kuruluşları tarafından yapılabilir.

• Her kontrol sonrası Periyodik Kontrol Raporu hazırlanmalı ve ekipmanın uygunluk etiketi iliştirilmelidir.

KONTROLÜN AMACI:

Mapa ve sapan periyodik kontrollerinin amacı:

• Yük taşıma sırasında kopma veya deformasyon risklerini ortadan kaldırmak,

• Aşırı yükleme, korozyon ve metal yorgunluğu gibi arızaları tespit etmek,

• Kaza ve yük düşmelerini önlemek,

• Yasal uygunluğu ve güvenli çalışma koşullarını sağlamak.

KONTROL KAPSAMI:

Kontroller, ekipman tipine (halatlı, zincirli, tekstil sapan, mapa, kanca vb.) göre değişmekle birlikte aşağıdaki adımları kapsar:

1. Görsel Muayene

• Ekipman yüzeyinde çatlak, kesik, kopuk tel, pas, korozyon, ezilme veya deformasyon olup olmadığı incelenir.

• Kanca, halka, kilit pimi, mapa, şakül ve bağlantı elemanlarının düzgün çalıştığı kontrol edilir.

• Etiket bilgileri (taşıma kapasitesi, seri numarası, üretici bilgileri) okunaklı ve eksiksiz olmalıdır.

• Kaynaklı bağlantılar ve pimler gevşeme veya çatlama yönünden incelenir.

2. Ölçüsel ve Aşınma Kontrolü

• Zincir, halat veya sapan elemanlarının boy, çap ve kesit ölçüleri kontrol edilir.

• Üretici tarafından belirlenen ölçü toleranslarının %10’dan fazla azalması durumunda ekipman “Uygun Değil” olarak değerlendirilir.

• Halatlarda tel kopukları, pas, deformasyon ve kıvrılma durumu tespit edilir.

• Mapalarda vida dişleri, bağlantı yüzeyleri ve gövde deformasyonları incelenir.

3. Yük ve Fonksiyon Testleri

• Statik test: Ekipman, beyan edilen kapasitenin 1,25 katı yükle test edilir.

• Dinamik test: Nominal yük altında kısa süreli kaldırma testi uygulanır.

• Test sırasında deformasyon, esneme veya kopma belirtisi olup olmadığı gözlemlenir.

4. Emniyet Donanımı ve Kullanım Etiketi Kontrolü

• Ekipman üzerinde kapasite etiketi, üretici markası ve CE işareti bulunmalıdır.

• Kaldırma yönü, bağlantı ucu ve kullanım talimatı görünür olmalıdır.

• Renk kodlaması (özellikle tekstil sapanlarda) standarda uygun olmalıdır.

5. Raporlama

• Tüm bulgular ve test sonuçları Mapa / Sapan Periyodik Kontrol Raporu’na kaydedilir.

• Ekipman “Uygun”, “Kusurlu” veya “Uygun Değil” olarak sınıflandırılır.

• Uygunsuz ekipmanlar işaretlenir ve kullanımdan kaldırılması önerilir.

KONTROL SIKLIĞI:

Yönetmelik gereği kontrol sıklıkları genellikle şöyledir:

• Halatlı / Zincirli Sapan, yılda 1 defa ve Statik + Görsel + Ölçüsel Test ile yapılır.

• Tekstil (Polyester) Sapan, yılda 1 defa ve Görsel + Fonksiyon Testi ile yapılır.

• Mapa ve Kanca, yılda 1 defa ve Statik + Görsel Test ile yapılır.

• Kaldırma Aksesuarları (Kelepçe, Şakül vb.), yılda 1 defa ve Görsel + Fonksiyon Testi ile yapılır.

⚠️ ÖNERİ: Ağır kullanımda, aşındırıcı ortamda (örneğin dökümhane, kimyasal tesis, deniz ortamı vb.) çalışan ekipmanlarda 6 ayda bir kontrol önerilir.

YETKİLİ KİŞİLER:

Kontrolleri yalnızca:

• Makine veya Mekatronik mühendisleri,

• TS EN ISO/IEC 17020 standardına göre akredite A Tipi Muayene Kuruluşları
  tarafından yapılabilir.

Kontrol sonucunda forklift üzerine “Uygundur / Uygun Değil” etiketi iliştirilir ve rapor işletmeye teslim edilir.

SONUÇ:

Mapa, sapan ve kaldırma yardımcı ekipmanları küçük görünmelerine rağmen yük kaldırma zincirinin en kritik halkalarıdır.
Düzenli periyodik kontroller:

• Kopma ve düşme risklerini ortadan kaldırır,

• Kaza olasılığını minimize eder,

• Ekipman ömrünü uzatır,

• Yasal gereklilikleri karşılar,

• Çalışan güvenliğini teminat altına alır.

Her işletme, tüm kaldırma yardımcı ekipmanlarını en az yılda bir kez kontrol ettirmeli ve raporlarını denetimlerde hazır şekilde bulundurmalıdır.