Basınçlı tanklar; hava, azot, oksijen, LPG, buhar, su gibi akışkanları belirli bir basınç altında depolayan ekipmanlardır. Bu sistemler işletme güvenliği açısından yüksek risk taşıdığından dolayı düzenli periyodik kontrollerinin yapılması yasal zorunluluktur.
Basınçlı tankların kontrolleri, 25 Nisan 2013 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” kapsamında yapılır.
Yönetmeliğe göre:
Basınçlı hava tankları, LPG tankları, azot veya oksijen tankları, genleşme tankları gibi ekipmanlar en az yılda bir kez kontrol edilmelidir.
Kontroller yalnızca makine mühendisleri veya yetkili A tipi muayene kuruluşları tarafından yapılabilir.
Kontrol sonuçları raporlanmalı ve işletmede bulundurulmalıdır.
Basınçlı tank periyodik kontrollerinin temel hedefleri şunlardır:
Tankın güvenli çalışma koşullarını sağlamak,
Patlama, sızıntı veya korozyon gibi tehlikeleri önceden tespit etmek,
İş kazalarının ve can kayıplarının önüne geçmek,
Enerji ve bakım maliyetlerini azaltmak,
Yasal yükümlülükleri yerine getirerek idari yaptırımlardan kaçınmak.
Basınçlı tank kontrolleri genellikle şu aşamalardan oluşur:
Görsel Muayene:
Tankın dış yüzeyi, bağlantı flanşları, kaynak dikişleri, manometre, emniyet ventili, seviye göstergesi gibi ekipmanlar kontrol edilir.
Hidrostatik Test (Basınç Testi):
Tank, çalışma basıncının 1,5 katı ile su kullanılarak test edilir. Kaçak, deformasyon veya malzeme zayıflaması olup olmadığı gözlemlenir.
Emniyet Donanımı Testi:
Emniyet valfi, basınç göstergesi, otomatik tahliye sistemleri ve alarm tertibatı test edilir.
İç Muayene:
Tankın iç yüzeyi (mümkünse) kontrol edilir; paslanma, çatlak veya deformasyon belirtileri aranır.
Raporlama:
Muayene sonuçları, uygunluk durumu ve tespit edilen uygunsuzluklar Periyodik Kontrol Raporu ile belgelenir.
Yönetmelik gereği kontrol sıklıkları genellikle şöyledir:
Basınçlı Hava Tankı, yılda 1 defa ve Hidrostatik Test ile yapılır.
Genleşme Tankı, yılda 1 defa ve Görsel Muayene ile yapılır.
LPG Tankı, yılda 1 defa ve Basınç Testi + Görsel Muayene yapılır.
Azot / Oksijen Tankı, yılda 1 defa ve Hidrostatik Test ile yapılır.
Kontroller yalnızca A tipi muayene kuruluşları veya TS EN ISO/IEC 17020 standardına göre akredite firmalar tarafından yapılabilir.
Bu firmalar kontrolü tamamladıktan sonra kazana “Uygundur / Uygun Değil” etiketi ve resmi rapor verir.
Basınçlı tanklar, işletmelerde yüksek riskli ekipmanlar arasında yer alır.
Düzenli yapılan periyodik kontroller sayesinde:
Olası patlama ve kaza riskleri minimize edilir,
Enerji verimliliği artırılır,
İşletme sürekliliği korunur.
Bu nedenle her işletme, basınçlı tanklarını yılda en az bir kez kontrol ettirmeli ve sonuçları resmî raporla belgelendirmelidir.