Kazanlar, işletmelerde ısı, buhar veya sıcak su üretimi amacıyla kullanılan basınçlı ekipmanlardır. Zaman içinde bu sistemlerde korozyon, çatlak, deformasyon veya emniyet ventili arızaları gibi problemler oluşabilir. Bu nedenle, hem çalışan güvenliği hem de tesisin verimli çalışması için periyodik muayeneler yasal zorunluluktur.
Kazanların periyodik kontrolü, “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği” kapsamında zorunludur.
Yönetmeliğe göre:
Buhar kazanları, kızgın su kazanları ve basınçlı kaplar yılda en az bir kez kontrol edilmelidir.
Kontroller yalnızca makine mühendisi veya yetkili teknik personel tarafından yapılabilir.
Kontrol sonuçları bir muayene raporu ile belgelendirilir.
Kazan periyodik kontrollerinin temel amacı
Basınç altında çalışan ekipmanların patlama, sızıntı veya arıza riskini azaltmak,
İş kazalarını önlemek,
Enerji verimliliğini artırmak,
Yasal gereklilikleri yerine getirerek idari cezaların önüne geçmektir.
Bir kazan muayenesi aşağıdaki aşamaları içerir:
Görsel Muayene:
Kazanın genel durumu, kaynak hatları, izolasyon durumu, emniyet ventili, manometre ve seviye göstergesi kontrol edilir.
Basınç Testi (Hidrostatik Test):
Kazan, çalışma basıncının 1,5 katı ile test edilir. Amaç, gövde veya bağlantılarda kaçak olup olmadığını tespit etmektir.
Emniyet Donanımı Kontrolü:
Emniyet valfi, basınç göstergeleri ve otomatik kontrol sistemlerinin çalışırlığı test edilir.
İç Temizlik ve Gözlem:
Kazanın iç yüzeyi incelenir, kireç, pas ve tortu birikimleri değerlendirilir.
Raporlama:
Tespit edilen bulgular, fotoğraflar ve önerilerle birlikte detaylı periyodik kontrol raporu hazırlanır.
Yönetmelik gereği kontrol sıklıkları genellikle şöyledir:
Buhar Kazanı, yılda 1 defa ve Hidrostatik Test ile yapılır.
Kızgın Su Kazanı, yılda 1 defa ve Hidrostatik Test ile yapılır.
Sıcak Su Kazanı, yılda 1 defa ve Görsel Muayene + Test yapılır.
Basınçlı Kap, yılda 1 defa ve Hidrostatik Test ile yapılır.
Kontroller yalnızca A tipi muayene kuruluşları veya TS EN ISO/IEC 17020 standardına göre akredite firmalar tarafından yapılabilir.
Bu firmalar kontrolü tamamladıktan sonra kazana “Uygundur / Uygun Değil” etiketi ve resmi rapor verir.
Kazan periyodik kontrolleri, hem yasal bir zorunluluk hem de iş güvenliği açısından kritik bir süreçtir. Düzenli yapılan kontroller:
Patlama risklerini azaltır,
Enerji tasarrufu sağlar,
Üretim sürekliliğini güvence altına alır.