İŞ MAKİNeleri PerİyoDİk Kontrol ve Uygunluk Hİzmetİ

İŞ MAKİNELERİ PERİYODİK KONTROLLERİ NELERDİR:

İş makineleri; yük kaldırma, kazı, taşıma, sıkıştırma, pompalama, sondaj veya yol yapımı gibi ağır sanayi ve inşaat faaliyetlerinde kullanılan mobil ekipmanlardır.

Bu makineler, yüksek güçle çalışmaları ve doğrudan operatör etkileşimi gerektirmeleri nedeniyle iş kazaları açısından yüksek risk taşırlar.

Bu nedenle, iş makinelerinin periyodik kontrollerinin yapılması, hem yasal bir zorunluluk hem de iş sağlığı ve güvenliği açısından kritik bir gerekliliktir.

YASAL DAYANAK:

İş makinelerinin periyodik kontrolleri,
“İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”
(Resmî Gazete: 25 Nisan 2013, Sayı: 28628) kapsamında zorunludur.

Yönetmeliğe göre:

• Tüm kaldırma, taşıma, kazı ve pompalama yapan iş ekipmanları, yılda en az bir kez kontrol edilmelidir.

• Kontroller, makine mühendisi, mekatronik mühendisi veya akredite A Tipi Muayene Kuruluşları tarafından yapılabilir.

• Kontrollerin ardından Periyodik Kontrol Raporu düzenlenmeli ve işletmede bulundurulmalıdır.

KONTROLÜN AMACI:

İş makinelerinin periyodik kontrolleriyle amaçlanan:

• Mekanik, hidrolik, pnömatik ve elektriksel sistemlerin güvenliğini sağlamak,

• Fren, direksiyon ve kaldırma sistemlerinde arıza riskini azaltmak,

• Operatör ve çevre güvenliğini teminat altına almak,

• İş kazalarını ve ekipman hasarlarını önlemek,

• Yasal uygunluğu sürdürmektir.

KONTROL KAPSAMI:

Aşağıdaki başlıklar, tüm iş makineleri türlerinde yapılan temel kontrol alanlarını kapsar:

1. Görsel Muayene

• Şasi, bom, kova, kepçe, kollar, bağlantı noktaları, pimler, burçlar, kaynak dikişleri ve taşıyıcı parçalar incelenir.

• Korozyon, çatlak, deformasyon, gevşeme, yağ ve yakıt sızıntısı olup olmadığı kontrol edilir.

• Tekerlek, palet, dingil ve bağlantı sistemlerinin durumu gözlemlenir.

2. Fonksiyon Testleri

• Hareket sistemleri: Yürüyüş, dönüş, kaldırma, kazma, yükleme, boşaltma gibi temel fonksiyonlar test edilir.

• Kaldırma sistemleri: Kaldırma ve indirme hareketleri, emniyet sınırları içinde çalışıp çalışmadığı incelenir.

• Direksiyon ve fren sistemleri: Hidrolik ve mekanik frenler, park freni, direksiyon manevra kabiliyeti test edilir.

• Emniyet sistemleri: Acil durdurma, ikaz lambaları, sesli uyarılar, geri vites ikazı, aynalar ve kamera sistemleri kontrol edilir.

3. Hidrolik Sistem Kontrolleri

• Hidrolik hortumlar, bağlantılar, pistonlar, silindirler ve yağ seviyesi kontrol edilir.

• Basınç kaybı, yağ sızıntısı veya piston deformasyonu olup olmadığı incelenir.

• Hidrolik pompanın çalışma basıncı ve sızdırmazlığı değerlendirilir.

4. Elektriksel ve Elektronik Sistem Kontrolleri

• Motor elektrik tesisatı, sigortalar, bağlantılar, akü durumu ve topraklama test edilir.

• Far, sinyal, uyarı lambaları, gösterge paneli, acil durdurma butonları ve şarj sistemi test edilir.

• Operatör kabininde bulunan kontrol sistemlerinin (joystick, pedal, panel) çalışırlığı doğrulanır.

5. Yapısal Güvenlik ve Stabilite Kontrolü

• Makinenin denge merkezleri, devrilme riski, yük altındaki stabilitesi gözlemlenir.

• ROPS (Roll Over Protective Structure) ve FOPS (Falling Object Protective Structure) kabin koruma sistemlerinin sağlamlığı kontrol edilir.

• Şasi ve bağlantı noktalarının gevşemediği veya çatlamadığı doğrulanır.

6. Güvenlik Donanımları ve Etiket Kontrolleri

• Kapasite plakası, üretici etiketi, CE işareti, maksimum yük bilgisi ve uyarı levhaları incelenir.

• Yangın söndürücü, ilk yardım kiti ve reflektör varlığı doğrulanır.

• Kabin içi uyarı etiketleri, kullanım talimatları ve operatör bilgilendirmeleri okunabilir olmalıdır.

7. Yük Testi (Varsa Kaldırma Fonksiyonlu Makinelerde)

• Kaldırma sistemi bulunan makinelerde (ör. bekoloader, ekskavatör, beton pompası)
  nominal kapasitenin %125’i oranında yükle statik test uygulanır.

• Dinamik testte nominal yük altında kaldırma ve hareket işlemleri gözlemlenir.

8. Raporlama

• Tüm kontrollerin bulguları Periyodik Kontrol Raporu’na işlenir.

• Tespit edilen uygunsuzluklar ve düzeltici faaliyet önerileri raporda belirtilir.

• Ekipman “Uygun”, “Kusurlu” veya “Uygun Değil” olarak sınıflandırılır.

KONTROL SIKLIĞI:

Yönetmelik gereği kontrol sıklıkları genellikle şöyledir:

• Ekskavatör, Yükleyici, Bekoloader, yılda 1 defa ve Fonksiyon + Hidrolik Test ile yapılır.

• Damperli Kamyon, Çekici, yılda 1 defa ve Statik + Mekanik + Fren Testi ile yapılır.

• Bobcat (Mini Yükleyici), yılda 1 defa ve Fonksiyon + Görsel Muayene ile yapılır.

• Sondaj Makinesi, yılda 1 defa ve Hidrolik + Stabilite Test ile yapılır.

• Beton Pompası, Mikser, yılda 1 defa ve Hidrolik + Statik Test ile yapılır.

• Skreyper, Grader, Silindir, yılda 1 defa ve Fonksiyon + Stabilite Test ile yapılır.

⚠️ ÖNERİ: Yoğun kullanımda (şantiye, maden, 3 vardiya çalışan tesislerde) veya zorlu ortam koşullarında çalışan ekipmanlar 6 ayda bir kontrol edilmelidir.

YETKİLİ KİŞİLER:

Kontrolleri yalnızca:

• Makine veya Mekatronik mühendisleri,

• TS EN ISO/IEC 17020 standardına göre akredite A Tipi Muayene Kuruluşları
  tarafından yapılabilir.

Kontrol sonucunda forklift üzerine “Uygundur / Uygun Değil” etiketi iliştirilir ve rapor işletmeye teslim edilir.

SONUÇ:

İş makineleri, sahadaki en yüksek riskli ekipmanlardır.
Düzenli periyodik kontroller sayesinde:

• Operatör ve çevre güvenliği sağlanır,

• Kaza ve ekipman hasarı riski azaltılır,

• Makine performansı korunur,

• Yasal uygunluk sürdürülür.

Her işletme, sahip olduğu tüm iş makinelerini en az yılda bir kez yetkili kişilerce kontrol ettirmeli ve raporlarını denetimlerde hazır bulundurmalıdır.